درنگي در مدارا

راهي ميان بر به سوي خوش بختي

بي شمار ديده ايد که از افراد پرسيده مي شود که آيا خوش بخت هستند يا نه؟ آيا از کسي پرسيده ايد که در زندگي، احساس خوش بختي مي کند يا نه؟ آيا به جوابشان توجه کرده ايد؟ آيا با خودتان انديشيده ايد که خوش بخت هستيد يا نه؟ آيا به دنبال جوابي براي اين پرسش دروني بوده ايد؟
بي شک، تمام افراد جامعه، پير و جوان، زن و مرد، دختر و پسر، مسلمان و غير مسلمان، مؤمن و کافر، همه و همه ي آناني که حداقل به دنبال راحتي و آسايش نسبي مي گردند تا در جهاني که هم اکنون ناگزير به زندگي در آن هستند، احساس راحتي نمايند و خواستار خوش بختي کامل باشند، هر تلاشي را در باور و اعتقادشان در پشت درهاي بسته اي قرار مي دهند که روزي شايد طبق شانس، رو به گذرگاه منتهي به سرزمين زرين خوش بختي گشوده شود؛ ولي حتي جمع انبوهي از پرکارترين، سخت کوش ترين، فعال ترين، موفق ترين، ثروتمندترين، مشهورترين و قدرتمندترين مردم روي اين کره ي خاکي، بر اين نکته، قول مشابه دارند که هنوز پس از کسب اين همه موفقيت ها، شهرت ها، قدرت ها و پس از اهتمام بر اين همه کوشش ها و تلاش ها باز هم به خوش بختي دست نيافته اند.
به راستي، خوش بختي چيست؟ در پشت کدامين در، سرمايه ي وقت، عمر و تلاش خود را به انتظار بنشانيم تا روزي خبر از ورود به سرزمين افسانه اي خوش بختي به ما داده شود؟
شناخت و آگاهي، اولين مرحله براي رسيدن به خوش بختي است. آگاهي از اين امر که کدام در از بين هزاران هزار درهاي تزئين شده با فلش به سوي خوش بختي، در واقعي و اصلي است، کاري بس دشوار است. انسانهاي عاقل از ميان برهايي گذر مي کنند که سريع تر از انس هاي عادي به شناخت و آشنايي مي رسند. شايد بگوييد که مهم، رسيدن است و سريع تر يا آهسته تر، چه فرقي مي کند؟
در جواب بايد به اين نکته توجه کرد که هنگامي مسئله ي «زمان» براي ما مطرح نيست و «سريع» با «آهسته» فرقي نمي کند که فرد بداند چه مدت وقت و زمان دارد؟
ولي انساني که از يک ثانيه بعد، هيچ گونه اطمينان و اطلاعي ندارد بايد سريع تر به اين شناخت دست يابد تا طعم خوشبختي را لااقل در اين جهان، مزه مزه کند.
به راستي عاقل ترين مردم کيست؟ و اين چگونه عقلي است که مردم به واسطه ي آن، خوش بخت مي شوند؟ فيلسوفان، دانشمندان و بزرگان زيادي در جهان به اين سؤال، پاسخ ها گفته اند؛ ولي ترجيح مي دهيم پيش از همه، سخن بزرگ راهنماي بشر، مدرس اخلاق، منجي عالميان ،معلم انسانيت، مظهر خلق ، تجلي زيبايي خلقت الهي، پيام آور خوش بختي خاتم پيغمبرن را مطرح کنيم که:
«خردمندترين مردم، بامداراترين آنها با مردم است.»(1)
و يا مظهر غربت الهي، علت آفرينش بشر، منتهاي عشق هستي، عشق عشاق حقيقي، يدالله، اسدالله اميرالمؤمنين علي ابن ابي طالب(ع) مي فرمايد: «مدارا کردن با مردم، سر لوحه ي عقل است».(2)

ضرورت مداراکردن با مردم

پيامبر اکرم(ص) مي فرمود: «پروردگارم همان گونه که مرا به انجام دادن واجبات فرمان داده، به مداراکردن با مردم نيز فرمان داده است».(3)
و يا: «مدارا کردن با مردم، نصف ايمان است و نرمي و مهرباني کردن با آنها نصف زندگي است.»(4)

رابطه ي مدارا و خوش بختي

انسان در دنيا زماني احساس خوش بختي مي کند که به راحتي به دور از هر گونه ظلم و جور و ستم به عدالت، روز را به شب برساند؛ به هر کجا که مي رود، با وي به عدالت رفتار شود؛ به هر که رو مي کند با رويي گشاده، پذيراي وي باشد؛ از هر که درخواستي مي کند بي هيچ عذر و بهانه اي درخواستش اجابت شود؛ از مردم، جز به نيکي نبيند و جز به خوبي نشنود. در اين لحظه است که هيچ مشکلي نخواهد داشت، در هيچ راهي به شکست بر نمي خورد و هيچ در بسته اي پيش چشمانش نمي بيند.
مدارا کردن با مردم را مي توان در سفارش مولاي پرهيزکاران و مدارا کننده ي واقعي خلاصه کرد که خطاب به فرزندشان امام حسن(ع) مي فرمايند:
«اي فرزندم! در روابطت با ديگران، خويشتن خويش را ميزان قرار ده. هر آنچه که براي خود مي پسندي براي ديگران نيز بپسند و آنچه را که براي خويش نمي پسندي، براي ديگران نيز مپسند. چنانچه دوست نداري ستم ببيني، خود نيز ستم مکن و همان گونه که از ديگران نيکي انتظار داري، خود نيز در حق آنان نيکي کن. هر کاري را که از ديگران زشت مي شماري، ارتکابش را براي خود نيز زشت بدان. در نهايت، آنچه نمي داني مگو، هر چند دانسته هايت اندک باشد، و آنچه را دوست نداري درباره ات بگويند، تو نيز درباره ي ديگران مگو».(5)
آري اگر ما با مردم به گونه اي رفتار کنيم که دوست داريم با ما هم به همان مثال رفتار شود، نه تنها خوش بختي خود را در دنيا تضمين کرده ايم، بلکه آن را به ديگران هم هديه داده ايم و همين امر، باعث سعادت ما در جهان آخرت مي شود و خوش بختي خود را در جهان برين هم تضمين کرده ايم.
اگر ما دوست داريم مردم با ما با رويي گشاده صحبت کنند بايد خود مثال و مصداق عيني و شفاف از خلق باشيم. اگر مي پسنديم که مردم با نيکي از ما ياد کنند و نکات مثبتمان را پر رنگ جلوه دهند بايد بيش از بدي ها و نقص هاي مردم به خوبي هايشان توجه نماييم.
اگر نمي پسنديم مردم در اجابت خواسته هايمان کوتاهي کنند، خواسته هاي ديگران را مقدم بر خواسته هاي خويش قرار دهيم.
اگر خوش بختي را در اين مي بينيم که مشکلاتمان يکي پس از ديگري حل شود بايد در حل مشکلات ديگري قدم برداريم.

ثمره ي مدارا کردن

امام علي(ع) مي فرمايد: «با مردم، مدارا کن تا از برادري آنان بهره مند شوي و با روي خوش با آنان برخورد کن تا کينه هايشان بميرد».(6)
پس کسي که با مردم به مدارا رفتار مي کند، به فرموده ي پيامبر عزيز(ص) از عاقل ترين مردم است و انسان عاقل به شناخت و راه هاي خوشبختي، سريع تر نائل مي آيد.

پي نوشت :

1- ميزان الحکمه، ج5، ص2106.
2- همان، ج4، ص 1640.
3- الکافي، ج2، ص117.
4- ميزان الحکمه، ج4، ص 1638.
5- نهج البلاغه، نامه ي 31.
6- غررالحکم، ح 5129.

منبع: نشريه حديث زندگي 19/ شماره چهارم
/س